Een gevolg van echtscheiding is dat de huwelijksgemeenschap wordt ontbonden en dat verdeling van de gemeenschapsgoederen moet plaatsvinden. Hoe die verdeling zal plaatsvinden hangt sterk af van het eventuele bestaan van huwelijkse voorwaarden (met een verrekenbeding).
Een gevolg van echtscheiding is dat de huwelijksgemeenschap wordt ontbonden en dat verdeling van de gemeenschapsgoederen moet plaatsvinden. Hoe die verdeling zal plaatsvinden hangt sterk af van het eventuele bestaan van huwelijkse voorwaarden (bijv. koude uitsluiting met Amsterdams verrekenbeding).
Bestaan er geen huwelijkse voorwaarden, dan is er sprake van een algehele gemeenschap van goederen en zullen de gemeenschapsgoederen (en schulden) bij helfte worden verdeeld. Ook kan het zo zijn dat echtgenoten tijdens het huwelijk goederen verkrijgen onder een uitsluitingsclausule (bij schenking of erfenis). Die goederen vallen niet in de gemeenschap en komen toe aan de echtgenoot die ze heeft verkregen.
Een erfenis met uitsluitingsclausule
Als u een erfenis ontvangt en de overledene heeft bepaald dat de goederen uitsluitend voor u bestemd zijn (uitsluitingsclausule) dan vallen die goederen buiten de gemeenschap van goederen.
Een voorbeeld
Lieke en Tim zijn in gemeenschap van goederen getrouwd. Als de ouders van Lieke overlijden, erft zij een kostbaar schilderij. In het testament van haar ouders is bepaald dat hierop een uitsluitingsclausule van toepassing is. Dit schilderij valt dus niet in de gemeenschap van goederen en wordt geen gemeenschappelijk bezit. Bij een eventuele scheiding kan Tim geen aanspraak maken op dit schilderij.
Verknochte goederen en schulden
Deze bijzonder goederen en schulden vallen ook buiten de gemeenschap. Verknochte goederen en schulden zijn goederen en schulden die op bijzondere wijze aan u of aan uw partner zijn verbonden. De Hoge Raad, de hoogste rechterlijke instantie in Nederland, heeft strenge eisen gesteld aan de voorwaarden voor verknochtheid. Hiermee wil de Hoge Raad voorkomen dat mensen zich, met name bij een scheiding, simpelweg op het standpunt stellend dat (bijna) alle bezittingen verknocht zijn.
Volgens de rechter is een ontslagvergoeding bijvoorbeeld niet verknocht, maar een invaliditeitspensioen wel.
Wat kan een schuldeiser doen als een van beide echtgenoten een schuld is aangegaan? Deze schuldeiser kan de schuld incasseren door het gemeenschappelijke vermogen aan te spreken, maar hij kan ook het privé vermogen aanspreken van de echtgenoot die de schuld is aangegaan.
In de toekomst zal er waarschijnlijk de zogenaamde beperkte gemeenschap van goederen. De beperkte gemeenschap van goederen zal van toepassing zijn op huwelijken die zijn gesloten na 1 januari 2017. Tot de beperkte gemeenschap van goederen behoren dan alle goederen en ook schulden die voor het sluiten van het huwelijk al aan de betreffende echtgenoot toebehoorden. Uitgezonderd van de beperkte gemeenschap zijn nog steeds goederen verkregen krachtens erfopvolging of schenking. Het privévermogen dat bestond voor het huwelijk blijft ook na het huwelijk privé. Hetzelfde geldt voor schulden die voor het ontstaan van de beperkte gemeenschap gemeenschappelijk. Dus privé schulden voor het huwelijk ontstaan, blijven privé schulden.
Afstand van gemeenschap bij schulden
Bij diverse advocaten is het bestaat van deze rechtsfiguur niet bekend. In de praktijk is een dergelijk verzoek(bij de rechtbank in te dienen) wel bruikbaar om voor een partij aan de schuldenlast te ontkomen. Het is mogelijk om afstand te doen van uw deel van de gemeenschap. Daardoor wordt u bevrijd van de aansprakelijkheid voor schulden waarvoor u tijdens huwelijk ook niet aansprakelijk was. Degene die afstand doet, mag echter alleen diens bed, beddengoed en kleding behouden. Papieren en gedenkstukken van diens familie kunnen tegen de geschatte prijs worden overgenomen. Afstand doen van de gemeenschap heeft dus verstrekkende gevolgen. Overigens brengt afstand doen van de gemeenschap geen verandering in de aansprakelijkheid voor de gemeenschapsschulden waarvoor de echtgenoten voordien elk voor het geheel aansprakelijk waren, bijvoorbeeld een hypotheekschuld. Hiervoor bent en blijft u samen aansprakelijk. De schulden die door een van de partners na de datum van de ontbinding van de huwelijksgemeenschap worden gemaakt vallen niet meer in de huwelijksgemeenschap. Om u hierop tegenover derden te kunnen beroepen, is het wel van belang dat het echtscheidingsverzoek wordt ingeschreven in het huwelijksgoederenregister. Alleen dan kunt u zich voor het einde van het huwelijk beroepen op de ontbinding van de gemeenschap tegenover schuldeisers.
Huwelijkse voorwaarden
Voordat u trouwt, kunt u huwelijkse voorwaarden overeenkomen bij een notaris. Huwelijkse voorwaarden zijn slechts geldig als zij bij notariële akte worden opgemaakt. U kunt huwelijkse voorwaarden zowel voor het sluiten van het huwelijk, als tijdens het huwelijk aangaan. De akte van huwelijkse voorwaarden kan worden ingeschreven in het openbaar huwelijksgoederenregister bij de rechtbank van de plaats waar het huwelijk wordt gesloten. Het openbaar huwelijksgoederenregister kan door iedereen worden ingezien. Indien de huwelijkse voorwaarden niet worden ingeschreven, werken ze alleen tussen de echtgenoten onderling. Bepalingen in de huwelijkse voorwaarden kunnen dan niet door de echtgenoten tegen die derden worden ingeroepen. In de huwelijkse voorwaarden kunt u kiezen uit diverse huwelijksvermogensregimes.
Een van de huwelijksvermogensregimes waarvoor u kunt kiezen is koude uitsluiting. De wettelijke algehele gemeenschap van goederen wordt hiermee geheel uitgesloten. Al het bezit van de echtgenoten voor of na het sluiten van het huwelijk blijft privévermogen. Partijen hebben enkel de verplichting om samen bij te dragen aan de kosten van de huishouding. In geval van echtscheiding vindt bij koude uitsluiting in de meest strikte vorm geen verdeling of verrekening van (de waarde van) het vermogen plaats. Uiteraard zijn hierop uitzonderingen mogelijk. Indien u samen een woning koopt, dient deze woning na de echtscheiding te worden verdeeld.
U kunt ook kiezen voor een minder vergaande huwelijksregime. De zogeheten beperkte gemeenschap biedt de mogelijkheid om ten aanzien van bepaalde zaken een gemeenschap te vormen, maar voor het overige privévermogen te behouden. Een voorbeeld hiervan is de gemeenschap van woning en inboedel, waarbij de inboedel en de echtelijke woning gemeenschappelijk worden.
Ongeacht de keuze voor een koude uitsluiting of een beperkte gemeenschap worden regelmatige verrekenbedingen in de huwelijkse voorwaarden opgenomen. Indien een periodiek verrekenbeding is opgenomen, betekent dit dat er telkens aan het einde van het verrekentijdvak (meestal een jaar) tot verrekening van het ‘overgespaarde inkomen’ dient over te gaan. Het gaat daarbij om inkomen dat normaliter wordt gebruikt om de kosten van de huishouding te betalen. Indien goederen met overgespaard inkomen tijdens het huwelijk zijn gekocht, vallen deze binnen het te verrekenen vermogen. Denk er bij een verrekenbeding aan dat u een dergelijk beding ook daadwerkelijk uitvoert. U moet dan elk jaar bij elkaar gaan zitten om te kijken of u overgespaard inkomen heeft en dit verdelen. Als u dit niet doet en het niet verrekende vermogen wordt meer waard door bijvoorbeeld belegging of investering, dan moet u ook deze waardevermeerdering verrekenen met uw ex-partner.\
Verrekenbeding in huwelijkse voorwaarden
Periodiek verrekenbeding in de praktijk
Het delen van de ‘overgespaarde inkomsten’ komt er in de praktijk op neer dat hetgeen niet geconsumeerd is dan wel aan kosten van de gemeenschappelijke huishouding is opgegaan (woonlasten maken hier deel van uit) elke jaar gedeeld moet worden.
Stel dat in enig jaar het inkomen van de man partner 1 € 50.000 bedraagt, partner 2 geen inkomsten heeft en de kosten van de huishouding in dat jaar € 15.000 bedragen dan is er € 25.000 aan overgespaarde inkomsten. Door het periodiek verrekenbeding uit te voeren ontstaat een situatie dat zowel de man als vrouw € 12.500 op de persoonlijke bankrekening zou moeten bijgeschreven. In de praktijk gebeurd dat uiteraard bijna nooit, zodat het bijna ondoenlijk is op het moment van echtscheiding een rechtvaardige verdeling te maken ervan uitgaande dat de uitvoering van het verrekenbeding het geval zal zijn.
De achterliggende gedachte van een verrekenbeding in de huwelijkse voorwaarden is dat u een eigen vermogen heeft en uw partner ook. Het is mogelijk dat een van u slechts vermogen heeft, bijvoorbeeld een spaarrekening op eigen naam of een aandelen-portefeuille. U heeft dat vermogen al voor het huwelijk of is ontstaan tijdens het huwelijk. Wat ook regelmatig voorkomt dat u met eigen vermogen bijvoorbeeld een auto, boot, of caravan heeft gekocht, die op uw naam staat. In al deze situaties kunnen zich problemen voor doen bij de verdeling diverse vermogensbestanddelen. Het verrekenbeding kan een aanknopingspunt zijn voor een oplossing, maar vaak ook niet omdat niet meer te achter halen is wie wat gekocht heeft, althans wie het goed of financieel product aangeschaft heeft. Vaak wordt een opbrengst van een vermogensbestanddeel gebruikt om een ander goed (bijv. auto, boot, caravan etc.,) te kopen. Het komt ook voor dat er aandelen, die op beider naam staan, in verleden zijn gekocht met spaargeld van een ander. Degene die zijn spaargeld heeft opgesoupeerd heeft recht om de storting terug te krijgen, maar profiteert deze ook in waardestijging van aandelen. De vraag is dan ook of de waardestijging vanaf de aankoop daarvan volledig ten goede komt aan degene die de aandelen op zijn naam heeft staan. Het is uiteraard ook goed mogelijk dat de aandelen niets meer waard zijn.
Ontstaat er dan een vordering ten aanzien van het damp opgegane spaargeld.
Aan de andere kant is het meestal ook niet de bedoeling om het inkomen en vermogen van beide echtgenoten altijd voor 100% te scheiden.
Definities
Naast de verrekenbedingen zelf, zijn ook de definities belangrijk van wat er verrekend wordt. Hiernaast spreken we over `inkomen`. Het moet duidelijk zijn of dat alleen inkomen uit arbeid is of iedere vorm van inkomen.
Op het moment dat één van de echtgenoten een bedrijf heeft, is het ook belangrijk dat duidelijk is wat er bedoeld wordt met `winst` of `inkomen uit het bedrijf`. Is dat de winst uit de winst- en verliesrekening, of moet je daar eerst noodzakelijke investeringen van aftrekken of gaat het om wat daadwerkelijk opgenomen wordt, enzovoorts.
Ook handig is als bepaald wordt hoe de waarde van het bedrijf vastgesteld moet worden bij het einde van het huwelijk, en hoeveel tijd wordt gegund aan degene die het bedrijf voortzet om een deel van die waarde uit te keren.
In principe kun je dit soort dingen aan de notaris overlaten, maar het kan geen kwaad om er op te letten of dit soort zaken voldoende duidelijk zijn geregeld, zodat problemen in de toekomst worden voorkomen.
Soorten verrekening
In grote lijnen zijn er twee soorten verrekening: de periodieke verrekening (meestal ieder jaar) en de finale verrekening (aan het eind van het huwelijk). Bij periodieke verrekening gaat het normaal gesproken over verdeling van inkomen. Bij de finale verrekening gaat het om het vermogen.
Daarbinnen zijn natuurlijk weer allerlei varianten mogelijk.
Bij periodieke verrekening wordt vaak afgesproken dat wat er van ieders inkomen overblijft na betaling van de kosten van het huishouden, na afloop van het jaar 50/50 verdeeld wordt.
Daarbij behoort dan ook een definitie van inkomen. Is dat alleen inkomen uit arbeid of ook inkomen uit spaarrente en beleggingen van het eigen vermogen.
Andere afspraken over de jaarlijkse afrekening zijn natuurlijk ook mogelijk.
Wij vinden het opnemen van periodieke verrekening verstandig, omdat je op die manier inzicht blijft houden in ieders financiële positie. Bovendien kan zo vrij gemakkelijk vermogen van de een naar de ander worden overgeheveld zonder fiscale gevolgen.
Aan de andere kant realiseren wij ons dat in de praktijk lang niet iedereen netjes jaarlijks de nodige boekhouding zal doen. Alleen al daarom is ook een finaal afrekenbeding onontbeerlijk.
De finale afrekening komt aan de orde bij het einde van het huwelijk (echtscheiding, scheiding van tafel en bed of overlijden).
Verevening opgebouwd ouderdomspensioen
Pensioen en echtscheiding
Bij een echtscheiding zal er in de meeste gevallen ook een verdeling moeten plaatsvinden van de opgebouwde pensioenen. De manier waarop dit moet gebeuren staat in de Wet verevening pensioenrechten.
Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wvps)
Voor echtscheidingen die definitief geworden zijn voorafgaand aan 1 mei 1995 (de datum waarop de Wet verevening pensioenrechten in werking getreden is) is de hoofdregel dat het pensioen moet worden verdeeld als er sprake is geweest van een gemeenschap van goederen of van huwelijkse voorwaarden waarin bepaald is dat het pensioen verdeeld moet worden. Sinds 1 mei 1995 is dit niet meer het geval en moet er verdeeld worden op grond van de Wet verevening pensioenrechten en niet omdat het pensioen deel uitmaakt van de gemeenschap.
Voor echtscheidingen die definitief geworden zijn vóór 1982 geldt er geen verplichting tot verrekening of verdeling van pensioenrechten.
Gescheiden na 1 mei 1995
Als u bent gescheiden (of u gaat scheiden) na 1 mei 1995 geldt de hoofdregel dat beide echtgenoten recht hebben op de helft van het ouderdomspensioen wat door de ander is opgebouwd tijdens het huwelijk. Dit recht ontstaat automatisch bij het definitief worden van de echtscheiding. Dat is de datum van de inschrijving van de echtscheiding in de registers van de burgerlijke stand.
Een voorbeeld.
Danny en Chantal zijn 15 jaar getrouwd geweest. Chantal heeft tijdens het huwelijk nooit gewerkt en heeft dus geen pensioen opgebouwd. Pim werkt al jaren bij een grote uitgeverij en neemt deel in een pensioenregeling.
Op het moment dat Danny en Chantal besluiten te scheiden, heeft Danny over de periode dat partijen gehuwd zijn een ouderdomspensioen opgebouwd van 30.000 euro per jaar. Dit wil zeggen dat Danny in ieder geval vanaf zijn 65-jarige leeftijd van de pensioenverzekeraar jaarlijks levenslang 30.000 euro krijgt uitgekeerd. Op grond van de Wet verevening pensioenrechten heeft Chantal recht op de helft van dit ouderdomspensioen. Dit betekent niet dat zij de helft van 30.000 krijgt. Het pensioen is ook voor het huwelijk en na de echtscheiding opgebouwd. Een actuaris berekent welk bedrag Chantal op de pensioengerechtigde leeftijd van Danny toekomt. Dan zou je kunnen denken aan bijvoorbeeld een bedrag van 5.000 euro per jaat. Ingeval het pensioen in zijn geheel tijdens het huwelijk zou zijn opgebouwd dan heeft Chantal op moment ontbinding van huwelijk recht op de helft, dus in dit voorbeeld: 15.000 euro.
Binnen twee jaar na echtscheiding zelf actie ondernemen
De partner die aanspraak wil maken op (de helft van) het ouderdomspensioen van de andere partner moet daarvoor wel zelf actie ondernemen. Deze partner moet binnen twee jaar nadat de echtscheiding is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand de pensioenuitvoerder melden dat hij of zij aanspraak maakt op (de helft van) dit ouderdomspensioen. Hiervoor kunt u gebruik maken van een speciaal formulier.
Door dit formulier tijdig in te sturen krijgt u een rechtstreeks recht op uitbetaling van (de helft van) het ouderdomspensioen door de pensioenuitvoerder. Deze pensioenuitvoerder is dan dus verplicht om u op de pensioengerechtigde leeftijd van uw ex-partner steeds rechtstreeks te betalen.
Als u niet binnen twee jaar de pensioenuitvoerder informeert, kunt u het ouderdomspensioen niet rechtstreeks bij de pensioenuitvoerder meer claimen, maar moet u contact opnemen met uw ex-partner om van hem of haar de helft van het ouderdomspensioen te ontvangen.
Conversie
In plaats van het laten uitbetalen van de helft van het ouderdomspensioen van uw ex-partner, kunt u ook kiezen voor een andere vorm van verdeling: conversie. Conversie betekent letterlijk ‘omzetting’.
Bij conversie vraagt u de pensioenuitvoerder om uw recht op uitbetaling van de helft van het ouderdomspensioen (inclusief een eventueel weduwepensioen) van uw ex-partner om te zetten in een pensioen van uzelf. U bent dan dus niet meer afhankelijk van het verloop van het ouderdomspensioen van uw ex-partner.
Neem contact op met een pensioenadviseur als u overweegt om van deze conversiemogelijkheid gebruik te maken. De pensioenuitvoerder moet overigens wel uitdrukkelijk akkoord gaan met de conversie.
Nabestaandenpensioen
Een eventueel nabestaandenpensioen valt in principe niet onder de Wet verevening pensioenrechten. Dit komt omdat er volgens de pensioenvoorwaarden pas recht op een nabestaandenpensioen bestaat als het huwelijk door het overlijden van een van de echtgenoten eindigt. In het geval van een echtscheiding eindigt het huwelijk echter door de echtscheiding en niet door overlijden van een van de echtgenoten.
Bij sommige pensioenverzekeraars wordt ook een zogenaamd bijzonder nabestaandenpensioen opgebouwd. Dit bijzonder nabestaandenpensioen valt wel onder Wet verevening pensioenrechten. Bij bijzonder nabestaandenpensioen heeft de ex-partner volgens de pensioenvoorwaarden ook recht op een nabestaandenpensioen als de ex-partner komt te overlijden. Het nabestaandenpensioen dat dan wordt uitgekeerd is het pensioen dat tijdens het huwelijk is opgebouwd.
Kosten van pensioenverevening
Het is van belang om te weten dat een pensioenverzekeraar kosten in rekening mag brengen voor het verevenen van de pensioenrechten. Uit de Wet verevening pensioenrechten vloeit voort dat deze kosten voor de partners gezamenlijk zijn.
Deze kosten kan de pensioenverzekeraar rechtstreeks in rekening brengen of verrekenen met de pensioenen zelf.
Lijfrenten en levensverzekeringen
De Wet verevening pensioenen geldt alleen voor pensioenen die vallen onder de Pensioen- en spaarfondsenwet. Levensverzekeringen en lijfrenten vallen dus niet onder deze regeling.
Dat betekent niet dat u geen recht zou hebben op een verdeling van deze verzekeringen. Als u in gemeenschap van goederen was gehuwd moeten deze polissen of de waarde ervan gewoon verdeeld worden. Ook als u huwelijkse voorwaarden bent aangegaan kan er, afhankelijk van hetgeen er in de huwelijkse voorwaarden is opgenomen, een verplichting tot verrekening bestaan.
